“Waarom zou je effectief willen communiceren?” vraagt de cursist ongeïnteresseerd en onderuitgezakt in haar stoel. Ik hap even naar adem, deze dame heeft zich toch vrijwillig ingeschreven voor deze training coachingsvaardigheden? Nogmaals leg ik uit waarom effectief communiceren zo belangrijk is: het voorkomen van ruis, vragen stellen, goed luisteren… Ik zie haar steeds verder onderuit zakken en trek alle theoretische registers open. De andere cursisten verdwijnen langzaam uit mijn blikveld, ik moet en zal haar overtuigen.
In deze situatie realiseerde ik me best dat hetgeen ik deed, namelijk heel goed theoretisch onderbouwen, niet werkte. Sterker nog, waarschijnlijk heeft ze geen vragen meer gesteld om mij de mond te snoeren en is ze absoluut niet overtuigd geraakt.
‘De automatische piloot’ noemt Arend Ardon dit verschijnsel in zijn boek “Doorbreek de cirkel”. Je kan nog zo goed weten hoe het moet, als het spannend wordt dan zegt de automatische piloot: zorg dat je het in de hand houdt! Onbewust ga je druk opvoeren, probeer je anderen te overtuigen, probeer je in control te blijven. Je sluit je af voor informatie die je niet goed uitkomt.
Ons gedrag kunnen we maar voor een zeer beperkt gedeelte sturen door kennis en voornemens. Ons gedrag wordt gestuurd door de basale behoefte om te overleven. Bij dreiging zal je automatisch jezelf beschermen. Dus onbewust, zonder er over na te denken volg je de hoofdinstructie: zorg dat je het in de hand houdt. Belangrijk om te onthouden is, dat je vaak zelf helemaal niet doorhebt dat je de automatische piloot hebt ingeschakeld. Anderen hebben dit wel door, maar zullen het niet zeggen. Als ze er iets van zeggen is dat namelijk “bedreigend” en zal het het zelfbeschermingsmechanisme versterken.
In routinematige situaties is het mechanisme van de automatische piloot functioneel, het zorgt ervoor dat je je doelen bereikt. Maar wanneer het ingewikkeldere processen betreft, is het mechanisme contraproductief. Bijvoorbeeld als het om verschillende visies gaat of om houding en gedrag. Je sorteert dan onwenselijke effecten, zoals mensen die ja zeggen en nee doen.
Veranderprocessen zijn meestal complex en langdurig, vooral daar waar het gaat om verandering in houding en gedrag. Stel, jij brengt enthousiast en gedreven je eigen veranderidee naar voren en medewerkers reageren kritisch. Zonder dat je je ervan bewust bent, krijg je het gevoel dat je idee op losse schroeven komt te staan, dat het je gaat ontglippen. Grote kans dat de automatische piloot het overneemt.
Wat kan je doen om het optreden van je automatische piloot te minimaliseren?
- Ga met een pril idee over de verandering in gesprek met je medewerkers en maak gezamenlijk het plaatje compleet. Als je namelijk met een afgerond idee of plan met je medewerkers in gesprek gaat, is de kans groter dat je je eigen standpunt verdedigt en je eigen ego hebt verbonden aan het idee/plan. Sta je open voor alle ideeën en is het niet jouw eigen “kindje” is de kans dat de automatische piloot het overneemt veel kleiner.
- Geef heldere, eerlijke en concrete informatie en sta open voor informatie van anderen, ook als deze je niet goed uitkomt. Een van de strategieën van de automatische piloot is namelijk om met vage en abstracte taal de ander onder druk te zetten of in verwarring te brengen en om informatie die niet past in het beeld dat jij wilt schetsen niet te horen of zien.
- Breng gezamenlijk in kaart op welke manieren je het veranderproces kan vormgeven. Bedenk verschillende routes. Overweeg de stappen die jullie kunnen zetten en wat de effecten daarvan zijn. Deel daarin je zorgen, verwachtingen en benoem de risico’s.
- Maak gezamenlijk de keuze voor de route die de grootste kans van slagen heeft en ga op die wijze aan de slag. Een keuze die je gezamenlijk maakt, leidt tot meer verantwoordelijkheidsgevoel en acties die daadwerkelijk worden uitgevoerd.
- Sta stil bij de effecten van je eigen gedrag. Reflecteer op je eigen handelen: heb je gedaan wat je je had voorgenomen? Vraag na bij de ander of dat wat je wilde bereiken ook daadwerkelijk zo is overgekomen. Leer van de effecten van je eigen gedrag. Heb het dus niet alleen over de inhoud maar ook over de manier waarop je dingen doet.
Ik weet ondertussen dat mijn automatische piloot de neiging heeft een blik theorie open te trekken ;-) en heb geleerd om dan vragen te gaan stellen. En in begeleidingssessies geef ik vooraf aan, dat ze mij moeten waarschuwen als ik teveel theorie ga spuwen.
Wil je meer lezen over dit onderwerp, dan raad ik je van harte het boek ‘Doorbreek de cirkel’ van Arend Ardon aan. Er staan herkenbare voorbeelden, handige lijstjes en doe het zelf interventies in om vastgelopen processen weer vlot te trekken. En als je hulp nodig hebt bij de toepassing daarvan? Bel of mail mij, ik heb al aardig wat managers op weg geholpen hun cirkel te doorbreken.
Wil je mijn nieuwe blog automatisch ontvangen in je mailbox? Meld je dan aan en je ontvangt ook het gratis eboek. Deel gerust mijn blog op social media!
