Dit zijn de regels en ook al is niemand het er mee eens, we volgen de regels. Want waarom hebben we anders regels? Hoe vaak hoor jij dat? Of zeg jij dat? Misschien wat meer ingepakt in mooie woorden, maar komt het er in essentie wel op neer? Ik maak me er zelf ook schuldig aan (bijvoorbeeld ‘de cao is nu eenmaal bindend’).
Het boek van Wouter Hart, ‘Verdraaide organisaties’, begint met een voorbeeld van een schaatswedstrijd (2007). Iedereen ziet dat Simon Kuipers wint, maar het systeem heeft de eerste schaats van Kuipers gemist. Omdat de regels bepalen dat het systeem leidend is, wordt Kuipers tweede. Dus de menselijke waarneming (20 keer herhaald op tv) wordt overruled door regels en de techniek, ehh??
Het doet me een beetje denken aan de paarse krokodil. Ken je die reclame nog? De gefrustreerde moeder en de onverstoorbare loketmedewerker van het zwembad? Eerst de formulieren invullen, terwijl de paarse krokodil zichtbaar achter de loketmedewerker staat. Gevoelsmatig klopt er dan toch iets niet?
Paarse krokodillen worden soms zo vanzelfsprekend opgevoerd, dat ik het idee heb dat niemand er bij stilstaat hoe nutteloos en duur ze zijn. Neem bijvoorbeeld het functiewaarderingssysteem in de gezondheidszorg: duur, ouderwets, achterhaald, maar het blijft bestaan en moet toegepast, want…
In ‘Verdraaide organisaties’ beschrijft Hart feilloos hoe organisaties het systeem hebben verheven boven het doel van de organisatie. De schrijver maakt een onderscheid tussen systeemwereld, leefwereld en bedoeling van de organisatie (= waartoe de organisatie op aarde is). Hij betoogt dat systemen zijn bedacht om de bedoeling van de organisatie te ondersteunen. Voor veel organisaties is echter de denkrichting vooral gefocust op de systeemwereld en wordt vanuit de systemen gedacht.
Volgens Hart presteert een organisatie veel beter als de denkrichting zich ontwikkelt vanuit de bedoeling van de organisatie. En alles wat niet bijdraagt aan de bedoeling van de organisatie kan worden afgeschaft. Hij sluit het boek af met tien ontwikkelpunten (de ontwikkelbloem) en een aantal kenmerken van beide denkrichtingen. Overigens is Hart niet tegen systemen, zolang ze maar bijdragen aan en in dienst staan van de bedoeling van de organisatie.
Ik vind het boek helder, overzichtelijk, het heeft herkenbare voorbeelden en inzichtelijke illustraties. Geen ingewikkelde managementtaal. Wat me wel opvalt is dat hij het soms simpel voorstelt. Als voorbeeld haalt hij aan dat een organisatie de begroting heeft afgeschaft omdat een begroting niet bijdraagt aan de bedoeling van deze organisatie (patiëntenzorg). Dat lijkt mij wel een grote stap. Hoe haalbaar is dat in een maatschappij die controle en beheersbaarheid zo belangrijk vindt? Maar systemen aan de orde stellen of ze eigenlijk nog wel bijdragen aan het oorspronkelijke doel, daar ben ik helemaal voor! (zie ook mijn blog van Vink naar Vonkgesprek)
Met zijn boek wil Hart een houvast bieden aan iedereen die minder krampachtig met beheersbaarheid wil omgaan. Ik vind dat hij daar aardig in is geslaagd. Hij geeft inzicht en een model om mee aan de slag te gaan in je eigen organisatie. Vooral in professionele organisaties zoals zorg en onderwijs, maar ook in overheidsorganisaties, kan er winst behaald worden met het terugdringen van bureaucratie en ondoelmatigheid.
In vergelijking met andere managementliteratuur valt me op dat er overeenkomsten zijn met Rijnlands organiseren (Peters, Weggeman), met Verwaarloosde organisaties (Kampen). ‘Verdraaide organisatie’ is als term beter te hanteren dan verwaarloosde organisatie (wie wil er nu erkennen dat ie een rol heeft in een verwaarloosde organisatie?). De insteek is anders, maar de oplossingsrichtingen hebben grote overeenkomsten.
De boodschap van Hart is: houd het eenvoudig, dicht bij de menselijke natuur, dan presteer je veel beter.
Heb jij ervaring hoe je deze boodschap van Hart in de praktijk kan brengen? Deel ze met collega’s
Wil je mijn nieuwe blog automatisch ontvangen in je mailbox? Meld je dan aan en je ontvangt ook het gratis eboek. Deel gerust mijn blog op social media!
